علت و علائم و درمان گیاهی التهاب لوزالمعده حاد چیست در دسته پزشکی و سلامت سایت علم سرا
همانطور که میدانید لوزالمعده یا پانکراس یک ارگان غده مانند است که در درون شکم جا گرفته و جزیی از سیستم گوارش حساب میشود . این غده مسئول تولید انسولین و دیگر آنزیم ها و هورمون های حیاتی است که در تجزیه و هضم مواد غذایی اهمیت بسیاری دارند. لوزالمعده هم یک غده درون ریز است زیرا برخی از ترشحات آن به طور مستقیم وارد جریان خون می شوند و هم یک غده برون ریز است زیرا تعدادی از ترکیبات مایعی که توسط این ارگان مهم تولید می شود وارد مجاری بدن می گردد.
نام بیماری التهاب لوزالمعده پانکراتیت است. پانکراتیت یا به صورت حاد بروز میکند یا مزمن. رییس بخش داخلی بیمارستان امیراعلم با اشاره به اینکه ورم لوزالمعده بیماری است که همه گروههای سنی را درگیر میکند، گفت: از آنجاکه اغلب مبتلایان به این بیماری دیرهنگام به پزشک مراجعه میکنند یا پزشکان بیماری را دیر تشخیص میدهند، درمان آن بیشتر جنبه تسکینی یافته و به این ترتیب بیماری پیشرفته، غیرقابل درمان میشود.
بسته به خصوصیات اپیدمیولوژیک مناطق مختلف علل متفاوتی دارد. در کشور آمریکا و تعدادی از کشورهای اروپایی اکثر موارد پانکراتیت حاد به دنبال مصرف الکل است، در ایران اغلب موارد (۵۰٪ موارد) پانکراتیت حاد ناشی از سنگهای صفراوی است. بیشترین شیوع سنی در گروه سنی ۵۰–۴۱ سال است. مرگ و میر پانکراتیت حاد حدود ۱۰٪ است. علائم پانکراتیت حاد عبارتند از درد شکمی شدید، تهوع، استفراغ، تعریق، درد عضلانی، تورم و نفخ شکم، بیحالی، تب، افت فشارخون و حتی شوک.
پانکراتیت مزمن معمولاً در پی حملات مکرر پانکراتیت حاد بروز میکند زیرا لوزالمعده در بین حملات کاملاً بهبود نمییابد. لوزالمعده در جریان این عارضه، به تدریج توانایی تولید آنزیمهای گوارشی و هورمونهای ضروری مانند انسولین را از دست میدهد. التهاب پانکراس ناشی از خودهضمی بافت آن توسط آنزیمهای پانکراس به ویژه تریپسین میباشد. علایم پانکراتیت ممکن است به صورت دردهای مداوم یا متناوب در ناحیه فوقانی شکم احساس شوند (علایم با غذاخوردن تشدید میشود و دورههای درد گاه یک هفته طول میکشد). تهوع، استفراغ، اتساع شکم، زردی (یرقان)، اسهال چرب و کاهش وزن.
علت های زیادی برای این بیماری وجود دارد که می شود به الکلیسم مزمن، بیماریهای مجاری صفراوی، سنگ کیسه صفرا، تومورها، ضربه یا جراحی شکم، مصرف بعضی از داروها (مانند گروه سولفا، کلروتیازید یا داروهای کورتونی)، بعضی از عفونتها مانند عفونت ویروسی اوریون، هیپرلیپیدمی، هیپرپاراتیروئیدی، واسکولیت، هیپرکلسمی (میزان بیشاز حد کلسیم در خون)، پیآمد عمل ERCP، نارسایی مزمن کلیه و دیالیز اشاره کنیم
بجز علائم بالینی، در آزمایشگاه ممکن است افزایش آمیلاز سرم، کاهش کلسیم، لکوسیتوز، پروتئینوری، هیپرگلیسمی، بالا رفتن لیپاز، فسفولیپاز A و تریپسین خون، افزایش LDH و واوره خون را داشته باشیم. آمیلاز سرم معمولاً ولی نه همیشه در پانکراتیت بالاست (به خصوص در پانکراتیت حاد صفراوی). ۳–۲ ساعت بعد از شروع پانکراتیت حاد، آمیلاز افزایش یافته و بعد از۱۰–۳ روز به حد نرمال بر میگردد، آمیلاز ادرار و مایع صفاقی ممکن است با میزان و مدت زمان بیشتری بالا باشند. گاهی اسکن رادیوایزوتوپ، رادیوگرافی شکم، سی تی اسکن یا سونوگرافی لوزالمعده و آندوسکوپی مفید میباشد.
درمان پانکراتیت حاد غیر صفراوی عبارتست از دادن استراحت کامل به لوله گوارش (نخوردن هیچ گونه غذا و مایعات)، اغلب برقراری تغذیه وریدی، بستری در بیمارستان و کنترل عفونت احتمالی. پانکراتیت حاد در ۱۰٪ موارد به درمان پاسخ نداده و کشندهاست. معمولاً دادن مسکن و داروهای آنتی اسید ضروری است. بعد از کنترل درد و تهوع در بیمار، رژیم مصرف غذاهای زود هضم و کم چرب شروع میشود. وعدههای کم حجم و متعدد قابل تحملتر خواهند بود. وقتی فرد بیمار اجازه غذا خوردن یافت، ممکن است مکمل غذایی با آنزیمهای پانکراس برای درمان اسهال چرب ضروری باشد. مصرف الکل باید قطع شود. در پانکراتیت حاد صفراوی درمان رایج، انجام فوری کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد به وسیله آندوسکوپ (ERCP) به همراه اسفنگتروتومی به وسیله آندوسکوپ (ES) و در نهایت انجام کولهسیستکتومی انتخابی به روش لاپاراسکوپی است. در بعضی موارد خاص سایر روشهای درمانی همانند کله سیستکتومی از راه پوست (Percutaneous) و تخلیه و درناژ مایع تجمع یافته از راه پوست نیز انجام میشود. این روش میتواند منجر به درمان موفق بیماران گردد. مرگ و میر و عوارض همراه ناچیز هستند
نکروز، کیست کاذب، آبسه پانکراس، عفونت ثانویه باکتریایی لوزالمعده، عوارض ریوی و دیابت و کمبود مزمن کلسیم از عوارض پانکراتیت میباشند. در موارد بروز عوارض اغلب سطح سرمی آمیلاز بالا باقی میماند. پانکراتیت حاد هموراژیک نکروزان اغلب خطرناک است.
ورم لوزالمعده بیماری نسبتا شایعی است و در ایران بیشترین افرادی که درگیر این بیماری میشوند سابقه سنگهای صفراوی دارند. بیمارانی که در کشورهای دیگر ورم لوزالمعده دارند بیشتر به دلیل مصرف بیش از حد الکل است. این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران بیماری ورم لوزالمعده را به دو دسته حاد و مزمن تقسیم کرد و ادامه داد: علایم این بیماری ممکن است به صورت دردهای مداوم یا متناوب در ناحیه شکم، وسط و زیر جناق سینه و زیر قفسه سینه این درد احساس میشود. وی با اشاره به اینکه ورزشکاران رزمی کار بیشتر در معرض ابتلا به ورم لوزالمعده هستند، افزود: این ورزشکاران به دلیل سست بودن جداره شکمی بیشتر به این بیماری دچار میشوند. همچنین وجود بیماری اوریون، ضربههای نافذ یا جراحی شکم، افرادی که داروهایی از گروه کلروتیازید، کورتون، برخی از آنتی بیوتیکها و داروهای ضد سرطان مصرف میکنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. این فوق تخصص گوارش بروز این بیماری را با درد شدید همراه دانست و بیان کرد: این درد با خوردن غذا تشدید و باعث تهوع، استفراغ، تورم و نفخ شکم، بیحالی، تب، افت فشارخون و اسهال در بیمار میشود که با تشدید درد، به بیمار ترکیبات مورفینی تزریق میشود. رییس بخش داخلی بیمارستان امیراعلم خاطر نشان کرد: با مراجعه به پزشک و انجام رادیوگرافی، سونوگرافی، سی تی اسکن و آندوسکوپی میتوان شدت بیماری را تعیین و برای درمان آن اقدام کرد. اسحاق حسینی اولین اقدام بعد از مراجعه به پزشک را بستری بیمار دانست و اظهار کرد: بعد از بستری ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول میکشد تا وضعیت بیمار مشخص شود. طی حملات بیماری به جای دادن ماده غذایی، سرم به بیمار تزریق میشود، زیرا مایعاتی که درون بدن وجود دارد، محبوس شده است. وی ادامه داد: بعد از کنترل درد و تهوع بیمار با تشخیص پزشک رژیم غذاهای کم چرب تجویز میشود که به صورت وعدههای کم حجم و متعدد در اختیار بیمار قرار میگیرد. تجویز داروهای آنتی اسید و مسکن نیز اغلب ضروری است. این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: بیماری که به ورم لوزوالمعده مبتلاست، ممکن است با مشکلاتی از قبیل کم شدن اکسیژن داخل ریه، نارساییهای مزمن کلیوی و کم شدن میزان اکسیژن داخل خون مواجه شود. وی وجود بیش از حد کلسیم در خون، بیماریهای متابولیک و چاقی را در بروز و افزایش این بیماری بسیار موثر دانست و در پایان توصیه کرد: بیمارانی که سنگ کیسه صفرا دارند برای درمان به موقع آن باید به پزشک مراجعه کنند تا بتوان جلوی پیشرفت این بیماری را گرفت.
لوزالمعده حاوی دو گروه سلول است: ۱- یک گروه سلول هایی که در داخل آن ها آنزیمهای لازم برای هضم مواد غذایی ساخته می شود. ۲- سلولهای دیگری به نام “جزایر لانگرهانس” که ترشحکننده انسولین و سایر هورمونهای تنظیمکننده قند هستند. آنزیمهای لازم برای هضم مواد غذایی، به صورت غیرفعال و داخل کیسههایی میکروسکوپی در لوزالمعده ذخیره شده اند که پس از خوردن غذا به وسیله محرکهای عصبی و شیمیایی به داخل دوازدهه می ریزند. سپس در آنجا به وسیله موادی که از جدار روده آزاد می شوند و محیط قلیایی که به وسیله ترشحات صفرا ایجاد می شود، به صورت فعال درآمده و شروع به هضم مواد غذایی می کنند. اگر این آنزیمها به جای دوزادهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بین بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاح “پانکراتیت” یا ” التهاب لوزالمعده” نامیده می شود. بر حسب عامل ایجاد کننده و شدت آن ممکن است التهاب لوزالمعده خفیف و گذرا و یا شدید و کشنده باشد.
دو نوع التهاب لوزالمعده داریم : پانکراتیت حاد و پانکراتیت مزمن. پانکراتیت حاد: عواملی که التهاب حاد لوزالمعده را موجب می شوند شامل اختلالات مادرزادی، عفونتهای ویروسی، ضربههای شکمی، الکل، سنگهای صفراوی، افزایش چربی خون ، بعضی داروها و برخی عوامل دیگر هستند. علایمیچون درد شکم، تهوع و استفراغ از علایم اولیه پانکراتیت حاد می باشند. با مراجعه به پزشک و معاینه توسط ایشان و انجام آزمایشهای لازم، رادیوگرافی، سونوگرافی، سیتیاسکن و آندوسکوپی می توان تشخیص را مسجل و شدت بیماری را تعیین کرد و درمان طبی یا جراحی را انجام داد. پانکراتیت مزمن: در مواردی که اشکالات آناتومی، مصرف طولانی مدت الکل و یا سنگهای صفراوی مکرر عامل ایجاد التهاب باشند، نسج پانکراس به تدریج از بین رفته و پانکراتیت مزمن ایجاد می شود که بر اساس شدت آن، موجب علایمی چون درد شکم پس از خوردن غذا، اسهال طولانی مدت ناشی از هضم نشدن مواد غذایی، کاهش وزن و حتی در موارد شدیدتر افزایش قند خون می شود.
سرطان لوزالمعده ممکن است به دنبال پانکراتیت مزمن ایجاد شود و یا خود عامل پانکراتیت حاد باشد. عواملی چون الکل، سیگار و برخی مواد سمی و شیمیایی را می توان جزو علل سرطان لوزالمعده به حساب آورد. علایمی مثل درد شکم، لاغری و زردی از علایم سرطان پانکراس می باشند. سرطان لوزالمعده با مراجعه به پزشک و انجام معاینات لازم و سپس سونوگرافی، سیتیاسکن، امآرآی(MRI) و آزمایش خون تشخیص داده می شود و وسعت و انتشار آن به سایر نواحی اطراف بافت پانکراس یا نواحی دورتر مشخص می گردد و تصمیم مناسب درباره قابل جراحی بودن و نوع عمل جراحی گرفته می شود. اغلب بیماران مبتلا دیر به پزشک مراجعه می کنند و یا پزشکان دیر تشخیص می دهند، بنابراین در اغلب موارد، بیماری پیشرفته و غیر قابل درمان می باشد و درمان بیشتر جنبه تسکینی دارد.
لوزالمعده یا پانکراس، غدهای پهن و درازی است که در قسمت فوقانی شکم و پشت معده قرار گرفته است( تصویر بالا دستگاه گوارش را از قسمت جلوی بدن نشان می دهد و لوزالمعده با رنگ حنایی در آن مشخص شده است). پانکراس هم یک غده درون ریز(غدهای که ترشحات آن وارد جریان خون می شوند) و هم یک غده برون ریز(غدهای که ترشحات آن به خارج از بدن هدایت می شود) است که آنزیمها و مواد دیگری ترشح میکند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک میکنند (عمل برون ریز). مجرای پانکراس با اتصال به مجرای صفراوی، به صورت یک منفذ صفرا و شیرهی پانکراس را به درون دوازدهه( قسمت فوقانی روده باریک) تخلیه میکند.
التهاب پانکراس ناشی از خود هضمی بافت آن توسط آنزیمهای پانکراس میباشد. علایم پانکراتیت ممکن است به صورت دردهای مداوم یا متناوب در ناحیه فوقانی شکم احساس شوند (علایم در صورت غذا خوردن تشدید میشود). این علایم که تهوع، استفراغ، اتساع شکم و اسهال چرب میباشد، علل گوناگونی دارد؛ از جمله الکلیسم مزمن، بیماریهای مجاری صفراوی، سنگ کیسه صفرا، مصرف بعضی از داروها، بعضی از عفونتها و … . برای درمان پانکراتیت، استراحت لازم است. طی حملات حاد بیماری، نباید هیچ ماده غذایی خورده شود. پانکراس آنزیمها و مواد دیگری ترشح میکند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک میکنند. برای آبرسانی به بیمار از تزریق داخل ورید، استفاده میشود. بعد از کنترل درد و تهوع و استفراغ در بیمار،رژیم باید متناسب با تحمل بیمار به سوی مصرف غذاهای آسان هضم و کم چرب گرایش یابد. اگر مواد غذایی در شش وعده مصرف شوند، قابل تحملتر خواهند بود. وقتی فرد بیمار اجازه غذا خوردن یافت، ممکن است مکمل یاری با آنزیمهای پانکراس برای درمان اسهال چرب ضروری باشد.
عمل جراحی که اغلب برای درمان سرطان پانکراس صورت میگیرد، شامل برداشتن پانکراس و دوازدهه است. ناتوانی ناقص یا کامل پانکراس، متناسب با وسعت قسمت برداشته شده از آن است. اکثر بیمارانی که تحت عمل جراحی پانکراس قرار میگیرند، در معرض خطر کمبود ویتامین و مواد معدنی قرار دارند. برای این بیماران، باید مکمل دهی ویتامینها انجام گیرد.
مشکلاتی که باعث ایجاد التهاب پانکراس میشوند عبارتاند از: • اعتیاد به مصرف الکل و نوشیدنیهای الکلی • سنگ کلیه • جراحی شکم • مصرف بعضی از داروها • سیگار کشیدن • فیبروز کیستیک • تاریخچه ابتلای خانوادگی به پانکراتیت • سطح کلسیم بالا در خون (هیپرکلسمی) که ممکن است ناشی از کارکرد بیشازحد غده پاراتیروئید (hyperparathyroidism) باشد. • سطوح بالای تری گلیسیرید در خون (hypertriglyceridemia) • عفونت • آسیب به شکم • سرطان پانکراس آندوسکوپی رتروگرادCholangiopankreato graphy یا (ERCP)، روش مورداستفاده برای درمان سنگهای صفراوی، همچنین میتواند منجر به التهاب پانکراس (پانکراتیت) شود. گاهی اوقات علتی برای ایجاد پانکراتیت یافت نمیشود.
منبع : jesarat